بارکد یا رمزینه چیست؟ شناخت انواع و تفاوت‌ها

چرا بارکد یا رمزینه؟

بارکد، که در فارسی به آن خط نماد، رمزمیله، کد میله‌ای و رمزینه نیز می‌گویند، نوعی نمایش تصویری اطلاعات بر روی سطوح است. از این طریق، اطلاعات آن را می‌توان توسط دستگاه بارکدخوان بازخوانی کرد. در واقع، بارکدهای اولیه اطلاعات را در قالب عرض و فاصله خطوط موازی ذخیره می‌کردند و به صورت یک دسته از خطوط مستقیم موازی بودند. این رمزینه‌ها برای اولین بار حدود سال ۱۳۶۵ در یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای آمریکا جهت چک کردن موجودی انبار به کار گرفته شد.

تاریخچه بارکد و بارکدخوان:

ایده‌ بارکد به وسیله نرمن جوزف وودلند و باب سیلور که در سال ۱۹۴۸ از دانشگاه Drexel فارغ التحصیل شدند، به وجود آمد. آن‌ها بعد از شنیدن اینکه رئیس یک شرکت فروش مواد غذایی می‌خواست روال پرداخت قیمت کالا را خودکار کند، این ایده را خلق کردند. یکی از اولین طرح‌های آن‌ها این بود که از رمز مورسی که به صورت عمودی چاپ شده استفاده کنند که به صورت نوارهای باریک و پهن دیده می شد. سپس آن‌ها روی استفاده از بارکد از نوع دایره‌های هم مرکز (bulls-eye) متمرکز شدند. سال ۱۹۴۹ بود که توانستند اختراع خود را ثبت کنند و در سال ۱۹۵۲ نخستین سیستم بارکدخوان را ساختند. «وودلند» که از سال ۱۹۵۱در شرکت ibm کار می‌کرد، توانست با استفاده از موقعیت‌هایی که در آنجا داشت، به کمک دوستش در سال ۱۹۵۲ دستگاهی به بزرگی یک میز تحریر بسازد. اولین بارکدخوان شامل یک لامپ ۵۰۰ واتی و یک لوله خلأ تشدیدکننده نور بود که توسط شرکت RCA برای موسیقی فیلم ساخته شده بود. (به صورت نور روی فیلم نوشته می‌شد) دستگاه خیلی قابل استفاده نبود (دستگاه به سادگی یک نوسان نما بود و لامپ ۵۰۰ وات تقریبا کاغذ اولین نمونه بارکد را سوزاند) و برای مصرف تولید نشد.

مراحل پیشرفت بارکد

در ۱۹۶۲ نرمن جوزف وودلند و باب سیلور اختراع را به شرکت Philco فروختند که آن شرکت نیز بعدا آن را به شرکت RCA فروخت. پیشرفت لیزر باعث شد که بارکدخوان‌ها خیلی ارزان‌تر ساخته شوند و پیشرفت مدارات مجتمع (IC) رمزگشایی بارکد خوانده شده را ممکن ساخت. متاسفانه سیلور در ۱۹۶۳ در سن ۳۸ سالگی درگذشت. در ۱۹۷۲ یک فروشگاه در شهر Cincinnati با استفاده از یک بارکدخوان از نوع دایره‌های هم مرکز (bull-eye) با کمک شرکت RCA آزمایشی را انجام داد. اما بارکدهای دایره‌های هم مرکز به آسانی هنگام چاپ کثیف می‌شدند و خیلی موفق نبودند.در این مدت وودلند در IBM بارکد خطی را به وجود می‌آورد که در ۳ آوریل ۱۹۷۳ به عنوان کد محصول جهانی (Universal Product Code) انتخاب شد. در ۲۶ ژوئن ۱۹۷۴، در سوپرمارکت Marsh در ایالت Ohio شهر Troy اولین محصول فروشگاه (یک بسته آدامس) به وسیله یک دستگاه بارکدخوان فروخته شد. (این بسته آدامس حالا در موزه Smithsonian تاریخ آمریکا موجود است)

انواع بارکد

دو نوع اصلی بارکدها، بارکدهای یک بعدی و دو بعدی هستند که بسته به شرایط، موارد استفاده و یا استانداردهای مختص هر کشور انواع متفاوتی دارند.

بارکد یک بعدی

بارکد یک بعدی (1D barcode) که به آن بارکد خطی نیز گفته می‌شود، ساده ترین نوع کدگذاری است و به وسیله دستگاه بارکدخوان یا همان اسکنر نوری خوانده می‌شود. این بارکد متشکل از نوارهای مشکی با پهناهای متغیر و متفاوت و فضاهای خالی بین آن‌ها است که الگوهای متفاوتی را ایجاد می‌کنند. خطوط سیاه و سفید در واقع کدهای مشخصی از اعداد و کاراکترها بوده و حاوی اطلاعات ضروری مربوط به محصول هستند.

بارکدهای خطی مهم

• Codabar: شامل کاراکترهای اعداد 0 تا 9، برخی از سمبل ها مثل $ و تعدادی از حروف انگلیسی این نوع بارکد قدیمی بوده و در کتابخانه‌ها یا برخی از بانک‌های آزمایشگاه خون استفاده می‌شوند
• Code 11: شامل کاراکترهای اعداد و خط تیره
• EAN-13: فقط شامل اعداد مناسب خرده فروشی محصولات در سراسر دنیا
• Code 39: شامل حروف بزرگ انگلیسی، اعداد و برخی از سمبل ها
• Extended Code 39: شامل تمامی کاراکترهای اسکی
• EAN-8: مشابه EAN-13 با محدودیت در طول بارکد
• Code 128: شامل تمام کاراکتر های اسکی که قابلیت استفاده برای مصارف بسیاری را دارد
• Code 93: مشابه کد 39 بوده و فقط محدودیت در طول کاراکترهای بارکد دارد

و موارد بسیار دیگری که همگی توانایی خواندن کاراکترهای مشخصی را دارند و توسط یک مجموعه به خصوص به کار برده می شوند.

بارکدهای دو بعدی یا QR CODE

QR Code یک رمزینه ماتریسی (یا بارکد دودورا دوبُعدی) است. می‌توان آن را با پوینده‌های QR، تلفن همراه دوربین دار و تلفن هوشمند خواند. این بارکُد حاوی چیدمانی از چهارگوش‌های سیاه بر روی زمینهٔ سپید است. این داده می‌تواند شامل نوشته، نشانی وب، شماره تلفن، یا هر داده‌ی دیگری باشد.ایده ساخت و اجرای این رمز، در شرکت تویوتای ژاپن و در سال ۱۹۹۴ میلادی بدست آمد. استفاده از این کد در ژاپن بسیار فراگیر است و بیشترین کاربرد را میان بارکدهای دوبُعدی دارد. “QR” کوتاه “Quick Response” (پاسخ سریع) است، زیرا سازندهٔ آن می‌خواست کُد به گونه‌ای باشد که درونمایه با شتاب زیاد رمزگشایی شود.

بارکدهای دو بعدی مهم

• Australia Postal Code: شامل کاراکترهای اعداد
• Aztec Cod: شامل تمام کاراکترهای اسکی و کدهای کنترلی FNC1 و ESI
• DataMatrix: تمام کاراکترهای اسکی
• Maxicode: شامل تمام کاراکترهای اسکی
• PDF-417: شامل تمام کاراکترهای اسکی
• Postnet: شامل کاراکتر اعداد
• QR code: شامل تمام کاراکترهای اسکی

و موارد بسیار دیگری که شامل اعداد یا کاراکترهای اسکی بوده و می‌توانند در مقیاس های مختلفی دیتا درون خود ذخیره کنند.

کدهای بین‌المللی محصول یا UPC

کدهای بین‌المللی محصول یا UPC از اولین کاربردهای بارکد در شناسایی محصولات است که برای اولین بار در خرده فروشی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای داخلی آمریکا در اوایل دهه هشتاد مورد استفاده قرار گرفت. این بینش از آن رو شکل گرفت که هزینهٔ ارزیابی دوباره محصولات به نیروی کار بسیار زیاد و همچنین زمان بسیار طولانی نیاز داشت که با به وجود آمدن بارکد زمان کنترل ورودی و خروجی به سرعت تحول یافت و پیشرفت قابل ملاحظه‌ای یافت. برای همین شش شرکت بزرگ کمیته‌ای را تشکیل دادند تا برای رفع این مشکل تمهیدی بیندیشد. پس از چند ماه بی حاصل بالاخره کمپانی IBM موفق شد بارکدهای نوع UPC را ارئه دهد که شامل پنج نوع می‌شد که بجز برآوردن نیازهای آن روز آن سازمان‌ها می‌توانست به عنوان معیاری بین‌المللی برای شناسایی کالاها مورد استفاده قرار بگیرد. این پنج بارکد UPC شامل بارکدهای نوع A B C D و E می‌شد.

نمادهای بارکد (Barcode Symbols)

بارکدهای رایج مورد استفاده بر روی کالاها معمولا از استاندارد UPC پیروی می‌کنند. در بارکدهای رایج روی محصولات، ترکیبی از اعداد وجود دارد که تقریبا در همه کشورها متداول است.

این بخش شامل موارد زیر است:

• کاراکتر شروع و کاراکتر پایان (Start Character/Stop Character) کاراکتر شروع و پایان به ترتیب کاراکترهایی هستند که شروع و پایان داده ها را نشان می‌دهند. این کاراکترها بسته به نوع بارکد متفاوت هستند و می‌توانند حاوی کد کشوری (country code) که بارکد در آن استفاده می‌شود، باشند.
• کد مختص شرکت (manufacturer code) این کد قسمتی از کد مشخصه شرکت یا سازنده محصول است.
• کد مختص هر کالا (product item code) این بخش برای هر محصول و توسط کارخانه سازنده محصول تعیین می‌شود.
• کد کنترل یا کاراکتر بررسی (Check Digit) ارقامی که براساس کد شرکت و کد محصول تعیین می‌شود و برای بررسی صحت داده های بارکد مورد استفاده قرار می‌گیرد.